Sandy Douglas — pomysłowy ojciec gier komputerowych
71 lat temu powstała gra w kółko i krzyżyk o sugestywnej nazwie OXO, którą jako pierwszą można było uruchomić na komputerze. Jej autorem był angielski informatyk/programista Sandy Douglas - człowiek wielce zasłużony dla rozwoju światowego gamingu, a mimo tego w naszym kraju wręcz nieznany. Korzystając więc z okazji, postanowiłem coś więcej o nim napisać. Tym bardziej że stworzenie najwcześniejszej gry komputerowej w historii, to nie jedyne spektakularne osiągnięcie bohatera tej biografii.
Sandy Douglas miał tak naprawdę na imię Alexander i urodził się 21 maja 1921 roku w Londynie. Od samego początku żył dostatnio oraz nie miał żadnych problemów w przysłajaniu wiedzy. Dlatego też w podstawówce i szkole średniej uzyskiwał najczęściej świetne wyniki w nauce, zwłaszcza z przedmiotów ścisłych. Natomiast już w wieku 17 lat Sandy poznał swoją przyszłą żonę - Andreę. Sielankę tę zburzył jednak wybuch II wojny światowej. Douglas wtedy w latach 1939-1945 dzielnie brał udział w obronie swojego rodzinnego miasta, zdobywając po 4 latach "wojakowania" stopień podporucznika jako członek Royal Corps of Signals. W tej elitarnej jednostce zajmował się zaś stanem telekomunikacyjnej infrastruktury armii.
OXO
Po wyjściu z "kamaszy" Douglas podjął studia informatyczne na renomowanym Uniwersytecie w Cambridge. Mimo zacnego towarzystwa nie miał tam sobie równych, ponieważ myślał dużo bardziej nowatorsko od zdecydowanej większości ówczesnych informatyków i programistów. O tym najlepiej świadczy jego rozprawa doktorska z 1952 roku, która dotyczyła interakcji człowieka z komputerem. O sile jej przekazu zadecydował niewątpliwie fakt, że Douglas w realu udowodnił niedowiarkom, iż jest to możliwe. Do tego celu wykorzystał bardzo nowoczesny na początku lat 50-tych komputer EDSAC (dokładna nazwa Electronic Delay Storage Automatic Calculator), który znajdował się naówczas w jednej z sal cambridgeowskiego uniwerku. Douglas, korzystając ze szczęśliwego zbiegu okoliczności przy pomocy asystentów do maksimum wykorzystał możliwości tego monstrualnego urządzenia. A to dało mu doskonałą okazję do udowodnienia swoich odkryć, poprzez zaprogramowanie kodu prostej gry, w której gracz mogł konkurować z komputerem.
Douglas trafnie nazwał ją OXO i na jej potrzeby zmienił przeznaczenie jednego z trzech ekranów komputera EDSAC, aby demonstrował użytkownikowi najważniejsze informacje, w tym aktualne pozycje kółek i krzyżyków. Jeśli chodzi o samą rozgrywkę, to OXO od zawsze było strategiczną grą turową (tak samo zresztą jak kółko i krzyżyk). Aczkolwiek, w odróżnieniu od "papierowego" pierwowzoru gracz nie rywalizował z żywym przeciwnikiem tylko z EDSAC-iem, umieszczając na przemian X lub O na ekranie za pomocą obrotowego kontrolera telefonicznego. Wyświetlacz aktualizował się zaś za każdym razem, gdy dochodziło do zmiany stanu gry, umożliwiając dokonanie następnego ruchu człowiekowi "krzyżykiem" lub maszynie "kółkiem".
Tak po prawdzie gra OXO nigdy nie miała oficjalnej wersji, ponieważ została stworzona przez Douglasa jako projekt szkolny. Jednakże była dostępna na Uniwersytecie Cambridge, zarówno dla osób związanych z tym "alma mater", jak i tych mających specjalne pozwolenie. Było to jednak silnie wyselekcjonowane grono "wybrańców", co nie powinno dziwić, gdyż umożliwiający grę w nią komputer EDSAC kosztował kilkaset tysięcy dolarów. Ich zachwyt doprowadził do tego, iż stworzona przez Sandy`ego Douglasa komputerowa wersja "kółka i krzyżyka" została doceniona przez brytyjskie środowisko uniwersyteckie, dzięki czemu uzyskał tytuł doktora i rozpoczął wieloletnią karierę naukową. Z drugiej jednak strony jego "opus magnum" nie zyskało naówczas odpowiedniego miru na świecie, choć było pierwszą grą, w której człowiek stanął w szranki ze sztuczną inteligencją komputera. Zresztą, jedyną jej wadą był brak ruchomej, stale aktualizowanej grafiki, ale siedem dekad temu technicznie nie dało się tego przeskoczyć. Sytuacja ta mogła wpłynąć też na to, że Douglas nigdy więcej nie stworzył żadnej gry komputerowej lub video. Choć w późniejszym czasie miewał takie propozycje również od zagranicznych producentów.
Summa summarum, gra OXO dokonała swojego żywota w tym samym czasie, gdy na emeryturę przeszedł komputer EDSAC. Miało to miejsce w 1958 roku, kiedy w Laboratorium Matematycznym Uniwersytetu Cambridge postanowiono zrezygnować z dalszego użytkowania jej "żywiciela". O tym jak była ważna dla EDSAC-a świadczy zaś fakt, iż kod gry napisany jeszcze przez studenta Douglasa został zachowany jako pokaz możliwości technologicznych tego prehistorycznego już komputera. Tak więc, oryginalnej gry OXO nie ma już wśród nas od 65 lat, toteż jest metrykalną emerytką. Jednakże w nastałej później dobie internetu nadal jest odtwarzana niezliczoną ilość razy na różnych rekonstrukcjach, symulatorach czy emulatorach.
"Pegasus"
Kiedy jeszcze OXO było na chodzie, Douglas w 1957 roku założył Laboratorium Komputerowe na Uniwersytecie w Leeds. Nie byłby sobą, gdyby nie postanowił go wykorzystać do jakiś nowatorskich celów. Dlatego też jako centralny sprzęt pracy w swojej "świątyni" wybrał komputer Ferranti Pegasus, kupując jeden z 38 powstałych egzemplarzy. Niewątpliwie w tym przypadku Douglas podjął w pełni przemyślaną decyzję. "Pegasus" był bowiem bardzo udanym jak na swój czas komputerem z lampą próżniową, który dzięki odpowiedniemu zaprojektowaniu ułatwił życie brytyjskim inżynierom oraz programistom. Douglas tym samym jako jeden z pierwszych informatyków zajął się zastosowaniem tego typu urządzenia do rozwiązania problemów bizesowych, występujących zwłaszcza w zawodach bliskich jego sercu. Co ciekawe, posiadanego "Pegasusa" nazwał Lucifer - od Leeds University Computing Installation (FERranti), i po latach w wywiadach czule wspominał go jako "piękną diabelską lalkę".
Jakby tego było mało, Douglas razem z profesorem Royem Kayem zajmował się na tym uniwerku "wprowadzeniem metod komputerowych do procedur rejestracji studentów". Co ważne mimo swojego "pierwotyzmu" próba ta zakończyła się sukcesem, a pod koniec lat 50. XX wieku prawie żadna uczelnia na świecie nie wykorzystywała komputera w tenże sposób. Swoją drogą, owa dekada to najbardziej twórczy okres w życiu tego prekursorskiego informatyka, o czym najlepiej świadczy jego dumny uśmiech na poniższym zdjęciu z sierpnia 1958 roku.
Dalsza aktywność
Douglas w latach 1960-68 prowadził działalność handlową jako dyrektor techniczny brytyjskiej filii C-E-I-R (obecnie Scienfitic Controls). Następnie przez chwilę był odpowiedzialny za europejską sprzedaż oprogramowania Leasco Systems and Research Corp. W październiku 1969 roku Douglas został mianowany profesorem i przez pewien czas zajmował się stosowaniem komputerowych metod obliczeniowych w London School of Economics. W okresie lat 70-tych pełnił zaś funkcję eksperta-doradcy w różnych brytyjskich komisjach, m.in. ds. Nauki i Technologii, a od 1973 do 1978 roku był dyrektorem niewykonawczym w firmie Monotype Corporation.
W międzyczasie Douglas działał jako konsultant kilku zagranicznych firm, w tym Shell, Philips, ICI. Ponadto na przełomie dekad 60., 70. i 80. XX wieku miał bardzo duży wpływ na działalność Brytyjskiego Towarzystwa Komputerowego. Po 1990 roku Douglasa zatrudniano natomiast w roli konsultanta w różnych agencjach ONZ, w tym Biura Nauki i Technologii, Komisji Praw Człowieka, Urzędu Statystycznego oraz MOP i UNESCO. Cały szereg tych zajęć nie przeszkodził mu jednak w opublikowaniu ponad 60 fachowych artykułów obejmujących tematy, choćby z zakresu fizyki atomowej, krystalografii, rozwiązywania równań różniczkowych, projektowania komputerów czy programowania i badań operacyjnych w przemyśle stoczniowym. Swoją drogą, Sandy Douglas był aktywny zawodowo jeszcze w późnych latach 90-tych, ogółem za swoją działalność otrzymując wiele prestiżowych nagród. Do samego też końca interesował się informatyką, programowaniem, komputerami, a także gamingiem.
Finisz
Sandy Douglas w sumie przeżył 88 lat, a zmarł we śnie 29 kwietnia 2010 roku, przegrywając walkę z zapaleniem płuc. Zostawił po sobie dwoje dzieci i przynajmniej tyle samo wnuków. Obecnie zaś jest uważany za najważniejszego brytyjskiego naukowce, który był związany z branżą IT. Z perspektywy czasu jednakże największym osiągnięciem Sandy`ego Douglasa jest stworzenie pierwszej gry komputerowej, Najprawdopodobniej też bez skromnego OXO o dobre kika lat później miałyby swoją premierę wszelakie gry na PC oraz modele konsol Xbox, PlayStation czy Nintendo.
