Silent Hill 2 - Analiza psychologiczna marzeń sennych (Freud, Jung) (SPOILERY)
Silent Hill 2 to produkcja, która zanurza się głęboko w tematykę świadomości i nieświadomości. Pełna jest symboli freudowskich i jungowskich nurtów psychologii. Opowiada o fundamentalnych aspektach ludzkiej egzystencji oraz postrzeganiu rzeczywistości. To historia człowieka pogrążonego w głębokiej depresji, który wyparł się faktu o popełnionej zbrodni.
!TEKST ZAWIERA SPOILERY!
Bohater nękany niewyobrażalnym poczuciem winny doświadczył po tym zdarzeniu ciężkiej depresji i urojeń, które nasiliły się w trakcie drogi do Silent Hill. Podjął decyzję o zakończeniu swojego życia, dlatego udał się w ostatnią podróż z ciałem swojej żony, na tylnym siedzeniu samochodu. Chciał wjechać prosto do jeziora Toluca, w pobliżu miejsca, które kojarzyło się mu z ich wspólnym szczęściem.
Sunderland zachowuje się nieracjonalnie, jego psychika wyparła fakt o morderstwie i sfabrykowała list od zmarłej żony, w którym rzekomo informuje go, że czeka na niego w ich specjalnym miejscu w Silent Hill. Po postoju w toalecie publicznej tarasu widokowego nie jest w stanie nawet dostrzec jej ciała na tylnym siedzeniu samochodu. Szyby są zamglone, bo James na tym etapie swojej mrocznej pielgrzymki nie potrafi rozpoznać prawdy. Protagonista musi odbyć wyczerpującą podróż w głąb swojej nieświadomości, żeby zrozumieć siebie.
Opracowując teorię leczenia nerwic Sigmund Freud, doszedł do wniosku, że ich źródło leży w nieświadomości, do której prowadzi „królewska droga” marzeń sennych. Jedna z jego metateorii psychiki ludzkiej zakłada jej podział na trzy struktury: id, ego oraz superego.
Id („to”) jest rezerwuarem energii psychicznej - w nim energia organizmu zostaje przekształcona w energię psychiczną. W id powstają dwa podstawowe rodzaje energii psychicznej, które dążą do wyładowania: libido (energia twórcza, afiliacyjna, seksualna) oraz destrudo (energia zniszczenia, separacji i alienacji). Zadaniem id jest realizacja potrzeb organizmu w ich najbardziej pierwotnej formie. Jeśli jest to niemożliwe w fizycznym świecie, id dokonuje wyobrażeniowego zaspokojenia potrzeb przez halucynowane ich przeżycie. W ten sposób „zaspokaja” potrzebę w jedyny możliwy dla niej sposób. Id jest w całości nieuświadomione.
Potwory, które antybohater napotyka na swojej drodze są produktem jego Id. Pochodzą ze stłumionych potrzeb seksualnych i są efektem zablokowania sfrustrowanego libido. To część psychiki Jamesa, która uległa separacji i posiada energię zniszczenia, wynikającego z pragnienia wyładowania się - destrudo. Wszystkie kreatury są mocno nacechowane i zachowują się często w sugestywny sposób. Niektóre z nich mają wyzywający i jednocześnie przerażający wygląd, co wywołuje mieszane uczucia, które sprawiają, że czujemy się nieswojo. Nawet męskie demony jak Leżąca Postać, czy Piramidogłowy mają w sobie coś wyuzdanego.
Ikoniczny Piramidogłowy to kat, symbol seksualnej frustracji i potęgi, jest autodestrukcyjną tendencją bohatera, symbolem pragnienia ukarania siebie za zabójstwo żony. Umięśniony demon z hełmem w kształcie piramidy dzierży Wielki Nóż, który może symbolizować narzędzie, którym James chciał odebrać sobie życie. Pomimo oczywistych różnic w rozmiarach to ogromne ostrze podobne jest w konstrukcji do noża kuchennego Angeli Orosco. Broń ta mogła również symbolizować brzemię, jakie musiał dźwigać ze sobą James. W połowie gry orężem prześladowcy staje się włócznia, która może być skojarzona z symbolem męskości. Przebicie włócznią Marii w szpitalu może mieć głęboki podtekst seksualny.
Drugą strukturą psychiki jest superego („nad-ja”) zawiera w sobie normy, które jednostka nabyła w procesie socjalizacji. Jest bezrefleksyjne i działa automatycznie. Część superego człowiek może sobie uświadomić. Jest to instancja „moralna”, dążąca do doskonałości. Jest to siła, która napędza Jamesa do dalszej wędrówki. Jeżeli ID chce jak najszybciej usunąć dyskomfort spowodowany depresją po zabójstwie żony, to superego dopilnuje żeby Sunderland przepracował swoje emocje.
Trzecią strukturą psychiki jest Ego („ja”) to organizacja sprawująca kontrolę nad całą psychiką człowieka. W części jest uświadomione, a w części nie. Jego zadaniem jest godzenie potrzeb id z wymaganiami rzeczywistości oraz standardami superego. Świadomość Jamesa chroni ego przed prawdą, nie jest w stanie wysłuchać nieświadomości. Ego blokuje ID. W trakcie wędrówki napotykamy na swojej drodze wiele zwłok, które są ubrane tak samo jak protagonista. Martwe postaci przypominające mężczyznę są manifestacją chęci ukarania się przez siebie samego. Miasto wyciąga na zewnątrz nieświadome samobójcze myśli Jamesa. Kiedy Mary kontaktuje się z nim przez radio, ten nie jest w stanie jej zrozumieć. Pyta go, wprost, dlaczego ją zabił? Odbiór nadajnika jest zakłócony, jak myśli człowieka cierpiącego na poważną depresję.
Carl Gustav Jung, uczeń Freuda stworzył psychologię analityczną, rozbudowaną teorię interpretacji marzeń sennych. Według szwajcarskiego psychiatry Archetypy są to symbole kulturowe i obrazy, które istnieją w zbiorowej nieświadomości, wynikające z historii gatunku. Reprezentują wzorce zachowań w życiu codziennym albo w snach. Należą do nich Cień, Persona, Anima i Animus. Poza nimi istnieje też część umysłu charakterystyczna dla danej jednostki. Należy podkreślić, że Jung tworzył swoją teorię na podstawie różnych dzieł kultury, filozofii oraz tekstów powiązanych z magią i alchemią.
Anima/Animus to archetypy płciowe. Zdaniem Junga zdrowy mężczyzna utożsamia się ze swoim Animusem, a jego Anima pozostaje nieuświadomiona. Zdrowa kobieta zaś utożsamia się z Animą przy nieuświadomionym Animusie. Maria to Anima, która została zmaterializowana przez nieświadomość chorego. To wyidealizowana wersja jego żony - zdrowa, bardziej seksowna, kusząca, wyzywająca, zalotna. Nieustępliwy Cień próbuje nieustannie zniszczyć kobiecy aspekt Jamesa. Aby uleczyć swoją duszę, bohater musi odbyć proces, na końcu, którego stanie się alchemicznym Rebisem. Tylko jednocząc swoją męskość i kobiecość można osiągnąć wewnętrzny spokój.
Persona to zdaniem Junga wynikający z ewolucji mechanizm, który powstał ze względu na to, że człowiek nigdy nie może „być sobą” w społeczeństwie. Oznacza maski, jakie człowiek przybiera na użytek społeczny, kompromis pomiędzy jednostką, a społeczeństwem. W drodze ewolucji stały się one elementem naturalnego wyposażenia człowieka. Myśli pojawiające się w obecności innych ludzi, są inne niż te z sytuacji samotności. W snach Persona może występować symbolicznie, jako maska, przebranie, „bycie kimś innym” (nie sobą). Można w ten sposób interpretować maskę Jamesa, człowieka poszukującego zmarłej żony.
Cień to zwierzęce dążenia i nieakceptowane społecznie treści psychiczne, z którymi człowiek się nie utożsamia. Ma często charakter mroczny, agresywny czy wręcz demoniczny i tak jest zobrazowany w snach, – jako zagrażające śniącemu osoby, zwierzęta czy stworzenia nadprzyrodzone. W zachowaniu objawia się, jako niechciane i represjonowane dążenia czy myśli, których człowiek wstydzi się tuż po ich pomyśleniu.
Jung uważał, że nerwice biorą się z podświadomości, która jest pod wpływem pragnień. Podświadome pragnienia, są typem energii, coś w rodzaju siły napędowej, które określił, jako libido. Było to stanowisko odmienne od Freuda, który uważał to za tylko i wyłącznie energię seksualną. Libido według Junga oznacza pragnienie lub niekontrolowany przez żaden autorytet moralny impuls. Depresja była wynikiem zablokowania libido. James doświadczył depresji z powodu tłumienia swoich szeroko pojętych pragnień, nie tylko seksualnych. Opiekował się swoją chorą żoną, ale straszliwe kłótnie oddalały go od niej coraz bardziej, powodując problemy natury psychicznej. Dwa skrajne uczucia zaczęły miotać jego duszą – miłość i nienawiść. Nie znalazł ujścia swoim emocjom, zabił ją i nie mógł się pogodzi z tym, co zrobił. Doprowadziło to do tragicznych skutków – załamania psychicznego i urojeń.
Pod płaszczem psychologicznego horroru Silent Hill 2 jest to tragiczna opowieść o dwójce ludzi będących do pewnego czasu szczęśliwym małżeństwem. James niewątpliwie, bardzo mocno kochał swoją żonę, jednak jej choroba i problemy, z jakimi się mierzył sprawiły, że był pogubiony w swoich uczuciach. Walczył ze swoimi pragnieniami, traumami i jednocześnie chciał opiekować się nią i trwać przy niej do końca. Żył w poczuciu, że ostatnie trzy lata niszczą nie tylko Mary, ale również jego. Zaczął ją za to nienawidzić i właśnie ten konflikt miłości i nienawiści zmaterializował się w surrealistyczną, koszmarną wizją Mary na końcu jego drogi. Jej twarz przypominała wizerunek Marii Dziewicy. Uosabiała sprzeczne emocje, które mąż miał wobec żony w jej ostatnich dniach. James przezwyciężając swoje wątpliwości, mógł w końcu przeprowadzić wewnętrzną spowiedź.
W trakcie poważnych sprzeczek Mary doświadczała gwałtownych napadów depresji i złości. Momentami pragnęła umrzeć, bo nie była w stanie już dłużej znosić choroby. Sunderland przyznał się przed sobą, że zbrodnia, której dokonał nie była podyktowana litością, ale egoistyczną myślą zakończenia swojego cierpienia. Zrodzona nienawiść przezwyciężyła uczucie miłości. Zrozumiał jednak, że wycierpiał już swoje i czuł, że Mary mu wybaczyła. James mógł nareszcie zakończyć swój sen.
Jeżeli masz ochotę posłuchać pełnej analizy zapoznaj się z poniższym materiałem.
