10 rzeczy, których nie wiedziałeś o Gambicie królowej

Mini-serial, będący ekranizacją znanej powieści Waltera Tevisa, dość niespodziewanie okazał się dużym sukcesem Netflixa. Miliony widzów na całym świecie śledziły potyczki młodej, szachowej zawodniczki Beth Harmon, która rywalizowała m.in. z granym przez Marcina Dorocińskiego arcymistrzem Wasilijem Borgowem. 

Popularność serialu Netflixa z Anyą Taylor-Joy w roli głównej przyczyniła się również do zwiększenia zainteresowania szachami, jako dyscypliną sportową, co jak zwykle należy odnotować z satysfakcją. Niedawne zmagania polskich zawodników: Jana - Krzysztofa Dudy i Radosława Wojtaszka w - określanym mianem szachowego Wimbledonu - turnieju w Wijk aan Zee śledziło tysiące internautów, na co dzień nie zainteresowanych tą grą. Z kolei o poszczególnych partiach, które mogliśmy oglądać w serialu, wypowiadali się znakomici zawodnicy, tacy jak choćby -  nazywany najlepszym szachistą w historii - Norweg Magnus Carlsen. 

Część obserwatorów oczywiście narzeka na kompletnie nierealistyczne przedstawienie samej rozgrywki turniejowej, która  naturalnie musiała zostać dostosowana do potrzeb dramaturgicznych. Serial został jednak zrealizowany znakomicie, na uwagę zasługuje przede wszystkim perfekcyjny dobór aktorów do poszczególnych ról i umiejętne odtworzenie realiów epoki. Te zostały odmalowane całkiem nieźle już w powieści Waltera Tevisa, na której została oparta owa mini-seria. Oczywiście jak zwykle wiąże się z nią wiele ciekawostek, o których warto wspomnieć w tym artykule.

Bohaterkę wiele łączy z autorem książki

Zmarły w 1984 roku na raka płuc Walter Tevis nie doczekał wielkiej popularności swoich dzieł (poza literackim światkiem) i nie chodzi tu tylko o “Gambit Królowej”, ale także jego ostatnią powieść “Colour of the Money”. Ta stała się bowiem literacką podstawą znanego filmu Martina Scorsese, opowiadającego o burzliwej relacji pomiędzy młodym, porywczym graczem w bilarda a jego nauczycielem. Tę parę zagrali Tom Cruise i Paul Newman, a obok nich wystąpiła także Mary Elizabeth Mastrantonio. Sam autor napisał zresztą scenariusz do tego filmu, ale został on przez twórców odrzucony, dlatego produkcja z 1986 mocno odbiega od swego pierwowzoru.

Początkowo planowano realizację filmu

O stworzeniu produkcji na podstawie “Gambita Królowej” Waltera Tevisa myślano już od wielu lat, ale początkowo miał to być film. W projekt zaangażowany był sam Heath Ledger, a główną rolę miał w nim zagrać Elliot Page. Do reżyserii tego obrazu byli przymierzani Michael Apted i Bernardo Bertolucci, ale problemem okazywało się wtedy brak funduszy. Niestety tragiczna śmierć Ledgera pokrzyżowała plany i potrzeba było kilkunastu lat, by powrócono do tematu, tym razem realizując jednak serial. 

Wasilija Borgowa miał zagrać znakomity rosyjski arcymistrz

Twórcy początkowo myśleli o obsadzeniu roli Borgowa, wielkiego przeciwnika głównej bohaterki Beth Harmon, prawdziwym szachistą i to nie byle kim, a samym Gary'm Kasparowem. Słynny rosyjski arcymistrz przez lata był uważany za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli tego sportu, a dziś jest także politykiem. Showrunner serialu, Scott Frank, początkowo zapytał o to samego Kasparowa, ale ten odmówił. Wybitny szachista zgodził się jednak by - obok Bruce’a Pandolfiniego - być konsultantem w serialu. Borgowa ostatecznie zagrał, znany doskonale polskiej publiczności, Marcin Dorociński. 

Historia Beth Harmon jest luźno oparta o losy innego szachowego arcymistrza

Walter Tevis pomyślał główną historię swojej powieści jako żeńską wersję losów słynnego amerykańskiego szachisty Bobby Fischera, znanego głównie dzięki pojedynkom ze swym rosyjskim przeciwnikiem Borisem Spasskim, w latach 70-tych. Ta batalia przykuwała wtedy ogromną uwagę wielu ludzi, na co dzień nie zainteresowanych samymi rozgrywkami, za sprawą trwającej zimnej wojny. Beth Harmon łączy z Fischerem niecodzienny, niezwykle ryzykowny styl gry, ale również problemy natury psychologicznej, o których zresztą można poczytać w niezwykle interesującej książce Stefana Gawlikowskiego “Obsesje geniusza”. Co ciekawe sam Fischer wypowiadał się lekceważąco na temat kobiet grających w szachy. 

Beth ma jednak również żeńską odpowiedniczkę

Tą można z pewnością nazwać Judit Polgar, węgierską arcymistrzynię, która zdobyła swój tytuł w wieku zaledwie 15 lat. Z bohaterką powieści Tevisa łączy ją także to, że odmawiała występów w turniejach przeznaczonych tylko dla kobiet, nie tylko rywalizując, ale także pokonując najlepszych zawodników swych czasów. W 2002 roku wygrała partię błyskawiczną z samym Kasparowem, co zresztą radykalnie zmieniło opinię o niej, którą wcześniej wygłosił rosyjski arcymistrz. Zanim Polgar osiągnęła swój tytuł jej siostra Susan walczyła o prawa do gry kobiet na szachowych mistrzostwach w 1986 roku. 

Nikt z trójki aktorów grających głównych bohaterów nie grał dobrze w szachy

Odtwarzająca w serialu główną rolę Anya Taylor-Joy przyznała w jednym z wywiadów, że tuż przed rozpoczęciem jego realizacji nie wiedziała praktycznie nic o samej grze i musiała się jej uczyć od podstaw. Kręcenie gry symultanicznej często sprawiało, że musiała się nauczyć kombinacji kilku ruchów na wielu szachownicach. Podobnie mówili o sobie odtwarzający role innych świetnych szachistów Thomas Brodie-Sangster (Benny Watts) i Harry Melling (Harry Beltik). 

Serii nie kręcono w Stanach Zjednoczonych

Pomimo tego, że większa część akcji książki i serialu rozgrywa się w Lexington, w Kentucky, sama seria nie była kręcona w Stanach Zjednoczonych. Poszczególne zdjęcia realizowano przede wszystkim w Niemczech, w Berlinie, w tym także odcinki rozgrywające się w Rosji, a także w rejonie Ontario, w Kanadzie. To właśnie tak zlokalizowany był dom, w którym Beth mieszkała wraz ze swymi przybranymi rodzicami.

Serial zdecydowanie zwiększył popularność szachów na całym świecie

Według statystyk ostatni odcinek serialu, w samych Stanach Zjednoczonych, obejrzało ponad 62 miliony gospodarstw domowych, w 92 krajach produkcja była w zeszłym roku w Top 10 najchętniej oglądanych, a w 63 osiągnęła numer 1. Tak znacząca popularność odbiła się również na zwiększonym zainteresowaniu samą grą, co widoczne jest we wzroście poszukiwania szachowych produktów na eBay, wyszukiwaniu w Google, a także pięciokrotnym przyroście nowych graczy na najpopularniejszej stronie Chess.com.