Ten serial wciąż wydaje mi się przerażająco aktualny

Kiedy pierwszy raz oglądałem "Black Mirror" zaciekawił mnie, ale też i przeraził brutalnością ukazanej wizji przyszłości. Każdy odcinek uderzał w kluczowe aspekty współczesnego świata, pokazując je w krzywym zwierciadle technologicznych zagrożeń. 

Minęło już kilkanaście lat od premiery pierwszego sezonu, kiedy Charlie Brooker przedstawił swoje najczarniejsze przewidywania. Potem powstały kolejne, a mimo to nie mogę oprzeć się wrażeniu, że niektóre z przedstawionych historii wydają się z każdym rokiem coraz bardziej aktualne.

W końcu w poprzednich sezonach twórcy niejednokrotnie udowodnili, że są mistrzami w ukazywaniu tego, co może stać się w przyszłości, choć jeszcze nie wszyscy to dostrzegają. Nasze życie jest nieodłącznie związane z ekranami — smartfonami, telewizorami, komputerami — które jak lustra odbijają nasze najgłębsze obawy i pragnienia. Ten serial, niczym zimny prysznic, pokazuje nam, jak łatwo możemy się w tym wszystkim zagubić.

Technologia — narzędzie opresji?

Jednym z najbardziej uderzających motywów w „Black Mirror” jest wykorzystanie technologii jako narzędzia, które z początku wydaje się przydatne, ale w rękach złych ludzi lub systemów staje się narzędziem opresji. Przykładem jest odcinek „Nosedive” z trzeciego sezonu, gdzie bohaterowie żyją w świecie, gdzie ocena społeczna kontroluje każdą sferę życia. Choć początkowo wydaje się to niewinnym systemem nagradzania pozytywnych zachowań, z czasem staje się więzieniem, które ogranicza każdą swobodę. Kiedy myślimy o współczesnych mediach społecznościowych, trudno nie dostrzec podobieństw. Dziś każdy nasz ruch w sieci jest oceniany i komentowany, a algorytmy decydują, co zobaczymy, z kim się połączymy i jak będziemy postrzegani. 

Ludzie w "Nosedive" tracą swoje prawdziwe ja, dążąc do zdobycia jak najwyższej oceny od innych, a każda porażka oznacza społeczną degradację. W rzeczywistości coraz częściej słyszymy o tym, jak presja mediów społecznościowych wpływa na zdrowie psychiczne, szczególnie młodych ludzi. Szkoły pełne są dzieci, które oceniają siebie nawzajem na podstawie tego, ile mają lajków na Instagramie, a dorosłe życie niewiele się różni. Kariera, życie osobiste, a nawet nasza samoocena – wszystko to jest uzależnione od cyfrowych ocen, które wpływają na to, jak postrzegamy samych siebie i innych. 

A gdy patrzymy na rozwój AI, która z każdym miesiącem rozwija się w zawrotnym tempie, jest coraz “inteligentniejsza” i skuteczniejsza, wyrywkowe tematy poruszane w serialu stają się coraz bardziej rzeczywiste. Sztuczna inteligencja monitorująca nasze działania, algorytmy analizujące naszą psychikę czy technologię rozpoznawania twarzy — to wszystko już istnieje. Można odnieść wrażenie, że „Black Mirror” (jak i wiele innych seriali i filmów sprzed lat) nie jest już ostrzeżeniem przed tym, co może nadejść, ale ilustracją tego, co już się dzieje. 

Odcinek ten przypomina nam, że zbyt wielka wiara w to, co myślą o nas inni, prowadzi do utraty autentyczności. Jego zakończenie, w którym główna bohaterka zrzuca maskę i przestaje udawać, jest przypomnieniem, że prawdziwa wolność leży w akceptacji siebie, a nie w dążeniu do nierealistycznych standardów narzuconych przez innych.

Sztuczna inteligencja — marzenie czy koszmar?

Sztuczna inteligencja (AI) staje się jednym z głównych tematów współczesnej debaty technologicznej, a „Black Mirror” nie pozostaje obojętny na ten trend. W odcinku takim jak „Hated in the Nation”, wybiegającym w przyszłość i przedstawiając ją w dość futurystycznym stylu, to właśnie w nim ukazana jest technologia i AI, która może zmienić nasze życie na niespotykaną wcześniej skalę. Warto jednak zwrócić uwagę na to, że Brooker, twórca serialu, unika prostych odpowiedzi — technologia nigdy nie jest jednoznacznie zła lub dobra. To ludzie decydują, jak ją wykorzystać.

Rok 2024 przyniósł nam intensywną dyskusję na temat odpowiedzialności za AI, szczególnie w kontekście takich technologii jak deepfake, które pozwalają tworzyć realistyczne, ale fałszywe nagrania wideo. Odcinki „Black Mirror” pokazują, jak te technologie mogą wymknąć się spod kontroli. Przykład? Wyobraźmy sobie świat, w którym każdy z nas może być fałszywie oskarżony o przestępstwo, ponieważ ktoś stworzył deepfake, który to „udowadnia”. Brzmi jak dystopia? A jednak takie przypadki już zaczynają się pojawiać w rzeczywistości.

Relacje międzyludzkie — w sieci czy na serio?

„Black Mirror” świetnie oddaje zmieniający się sposób, w jaki wchodzimy w interakcje z innymi ludźmi. Od odcinków takich jak „Hang the DJ”, które ukazują miłość w czasach aplikacji randkowych, po „Striking Vipers”, gdzie rzeczywistość wirtualna i prawdziwe emocje mieszają się w sposób, który burzy tradycyjne granice związków. Współczesny świat, zdominowany przez media społecznościowe, już teraz zmienia sposób, w jaki rozumiemy miłość, przyjaźń i bliskość. 

Żyjemy w czasach, w którym technologia i emocje są nierozerwalnie ze sobą związane. Ludzie budują więzi online, często silniejsze niż te, które kiedykolwiek mieliby szansę nawiązać w rzeczywistości. Aplikacje randkowe, wideokonferencje, komunikatory — to wszystko ułatwia kontakt, ale czy nie tworzy jednocześnie bariery, która oddziela nas od prawdziwych, głębokich relacji? „Black Mirror” przypomina, że technologia może zbliżać, ale może też izolować, a granica między tymi dwoma stanami jest cienka jak tafla czarnego lustra.

Lekcja? 

Patrząc na świat przez pryzmat „Black Mirror”, trudno nie zauważyć, że serial ten stał się czymś więcej niż tylko fikcją. Jest to krzywe zwierciadło, które odbija nasze obawy, marzenia i lęki związane z technologią. Więc kiedy patrzymy na rozwój AI, media społecznościowe, wirtualną rzeczywistość i coraz bardziej zaawansowane systemy nadzoru, trudno nie zgodzić się z tym, że wizje przedstawione w serialu są bardziej aktualne niż kiedykolwiek wcześniej.

Kamery miejskie, monitoring internetowy, zbieranie danych – wszystko to jest częścią naszego życia. Państwa na całym świecie sięgają po coraz bardziej zaawansowane metody nadzoru, często tłumacząc to dobrem obywateli. Jednak, jak pokazuje "Black Mirror", zbyt wiele kontroli prowadzi do społeczeństwa, w którym wolność jest tylko iluzją. I choć spora część odcinków to świetne sci-fi, serial niejako ostrzega nas przed tym dokąd zmierzamy jako społeczeństwo, jeśli nie będziemy ostrożni. Tylko czasem to, co kiedyś było fikcją, staje się powoli naszą rzeczywistością.