Tak to się zaczęło
W moim poprzednim wpisie o historii gier wideo wspomniałem, że pierwszą kontrowersyjną produkcją był Death Race. Pomyślałem, że jest to ciekawy temat i warto przyjrzeć się tej sprawie.
Historię warto zacząć od kilku słów o samej grze. By to zrobić trzeba najpierw przenieść się do roku 1975. Wówczas na ekrany kin wszedł film pt. Death Race 2000, który wpisywał się w ówczesną modę na produkcje o dystopijnym świecie. Motywem przewodnim był tytułowy wyścig, w którym uczestnicy zdobywali punkty m.in. za rozjeżdżanie przechodniów. Przyznam, że filmu nie oglądałem, ale przeglądając go trafiłem na scenę, w której pojawia się informacja ile punktów kierowca otrzyma za konkretną osobę (np. 70 za dziecko do 12 roku życia). Ponieważ nie było to wówczas nic nadzwyczajnego to nikogo to nie zainteresowało.
W 1976 roku firma Exidy, najwyraźniej chcąc zarobić na filmie, wypuściła grę Death Race. Zadanie gracza było proste: przy pomocy pojazdu miał rozjeżdżać pojawiające się na ekranie ludziki (przez twórców zwane „gremlinami” [2]). Za każdego „trafionego” dostawał punkt, ale po rozjechanej postaci zostawał „krzyż”, który spowalniał samochodzik. Liczyło się zatem nie tylko rozjechanie, ale także umiejętne kierowanie pojazdem, by zdobyć jak najwięcej punktów. W dzisiejszych czasach nie brzmi to może aż tak źle (patrząc np. na Carmageddona, który powstał ponad dwadzieścia lat później [7]), ale w 1976 roku było to wyjątkowo szokujące… Choć nie od razu. Najpierw jednak przyjrzyjmy się wyglądowi automatu z grą:
[9]
Pierwsze, co rzuca się w oczy to stylistyka – czarny automat z białymi obrazkami. Do tego sporo Kosiarzy (także na ekranie). Nic dziwnego, że już w lipcu 1976 roku Wendy Walker z Seattle, dziennikarka Associated Press, opisała Death Race’a, nadając swojemu artykułowi tytuł: „Most find it humorous. New game: Chase pedestrians” [10]. W samym tekście możemy przeczytać następujące słowa*:
(…)Te szkieletowe postacie są bardzo podobne do ludzi. Trafione przez pojazd, wydają z siebie piskliwy dźwięk – podobnego do krzyku dziecka – i zmieniają się w nagrobki.[10]
Niestety, dyrektor do spraw marketingu firmy Exidy – Paul Jacobs – nie bardzo ogarnął problem i w tym samym tekście możemy przeczytać jego wypowiedzi*:
”Jeśli ludzi emocjonuje rozjeżdżanie przechodniów to powinniśmy im na to pozwolić.” (…) „Nazwa ‘Death Race’ może zaszokować kilka osób, ale naszym zdaniem gra jest zabawna.”[10]
I się zaczęło. Kolejne gazety przedrukowywały tekst pani Walker, sprawę podłapały też inne media (m.in. telewizja NBC poświęciła tej grze program „Weekend Show” [8]). Wszystkie te działania nakręcały niechęć do gry. Doszło nawet do tego, że amerykańska National Safety Council nazwała grę „chorą” i „obrzydliwą” (“insidious,” “morbid,” “gross” and “sick, sick, sick.”) [1]. Jak mówił Gerald Driessen, kierownik departamentu badań NSC i psycholog behawioralny:
„Prawie 9 000 pieszych zostało zabitych w zeszłym roku i to nie żart” (…) „W telewizji przemoc jest bierna. W tej grze gracz stawia pierwszy krok do stworzenia przemocy. Gracz nie jest już tylko widzem. Bierze czynny udział w procesie.”[1]
Jak widzicie, ten argument pozostał z nami do dzisiaj… Niemniej, problemu dopatrzył się także Dennis Row, konsultant Automobile Club of Southern California*:
Staramy się uczyć kierowców jak stosować manewry unikające na drodze, na przykład jak ominąć pieszego. I w tym momencie pojawia się ta makabryczna gra, która zachęca ludzi do rozwijania przeciwnej umiejętności – jak trafiać ludzi.”[3]
Co ciekawe, wspomniany wcześniej pan Jacobs zauważył, że*:
„Odkąd opinia publiczna dowiedziała się tego w okolicach 1 lipca, sprzedaż (gry) wzrosła powyżej naszych najśmielszych oczekiwań.”[3]
I miał rację. Według danych, które znalazłem, przed artykułem pani Walker, firma Exidy sprzedała około 200 automatów z grą Death Race. Natomiast po medialnej burzy, wyprodukowali 3000 kopii gry. Do tego gra otrzymała... miejsce w Księdze Rekordów Guinnessa, jako pierwsza kontrowersyjna gra wideo [5].
Ale, zanim zakończę to przyznam, że pogrzebałem trochę. Najważniejszym „straszakiem”, jak można zauważyć z powyższych cytatów, był zarzut, iż przez Death Race’a ludzie będą częściej rozjeżdżać pieszych. Nawet wspomniana NSC coś takiego napisała. Tymczasem, z danych dotyczących wypadków śmiertelnych z udziałem pieszych w latach 1975-2020 sporządzone przez Amerykański Departament Transportu, sprawa wygląda w następujący sposób [6]: w 1975 roku zginęło 7516 osób, rok później – 7427, w 1977 było to 7732 ofiar, a w ‘78: 7795. Szczyt śmiertelności wyniósł 8070 osób w 1980 roku. Patrząc na te dane można się zastanawiać – czy faktycznie gra Death Race znacząco wpłynęła na statystyki? Uważam, że nie – szczególnie patrząc na ilość sprzedanych automatów. Szkoda, że nigdy nie dostaniemy odpowiedzi na to pytanie… Ale przynajmniej mogę zamknąć ten temat :).
Do zobaczenia za tydzień!
*tłumaczenie własne
Źródła:
[1] Blumenthal, Ralph. “’Death Race’ Game Gains Favor, but Not with the Safety Council.” The New York Times, 28 grudnia 1976. Dostęp dnia: 5 marca 2023.
[2] Bomba, Radosław. Gry komputerowe w perspektywie antropologii codzienności. Wydawnictwo Adam Marszałek, 2014.
[3] Chicago AP. “‘Death Race’ Video Game Outrages U.S. Safety Council.” Eugene Register-Guard, 26 grudnia 1976, s. 14A. Dostęp dnia: 4 marca 2023.
[4] Gaming-History. “Death Race, Arcade Video Game by Exidy, Inc. (1976).” Arcade History.
[5] Guinness World Records. “First Controversial Videogame.” Guinness World Records. Dostęp dnia: 18 lutego 2023.
[6] Insurance Institute for Highway Safety. “Fatality Facts 2020.” IIHS-HLDI Crash Testing and Highway Safety, maj 2022. Dostęp dnia: 5 marca 2023.
[7] Kluska, Bartłomiej. Dawno temu w grach. Orka, 2008.
[8] Plunkett, Luke. “Death Race, the World’s First Scandalous Video Game.” Kotaku, 28 lutego. 2012. Dostęp dnia: 18 lutego 2023.
[9] Symonds, Shannon. “Death Race and Video Game Violence.” The Strong National Museum of Play, 15 maja 2012. Dostęp dnia: 18 lutego 2023.
[10] Temple, Tony. “Death Race: Exidy’s Video Arcade Nasty.” The Arcade Blogger, 26 sierpnia 2019. Dostęp dnia: 5 marca 2023.
