Phil Spencer - kapitulacja Xboxa?

Absolwent Uniwersytetu w Waszyngtonie. Biznesmen. Gracz. Związany od 1988 roku z Microsoftem Phil Spencer promuje postawę oficjela otwartego, skierowanego do graczy. Właściwie sam należy do szerokiego grona pasjonatów gier. Niemal zawsze gratuluje udanych premier (głównie kolegom po fachu z Sony) i bardzo rzadko stwarza okazję do wypowiedzi, które w jakikolwiek sposób uwłaszczałaby konkurencji z tą różnicą, że Microsoft przestał konkurować. Pod dyrygenturą innego już zarządu Xbox stał się jedną wielką usługą. A przecież usługi są dla wszystkich.

Amerykanie rozdają swoje gry wszystkim. W produkcje dawniej kojarzone wyłącznie z logo X zagrać można (lub będzie można w niedalekiej przyszłości) na konsolach Sony. Kilka lat temu podobne słowa brzmiałyby jak herezja. Dzisiaj piszemy już o fakcie dokonanym. Jak to się naprawdę wszystko zaczęło i dlaczego dywizja zarządzana aktualnie przez Sarę Bond wycofała się z rywalizacji z japońskim konglomeratem Sony? Bill Gates zaprezentował Xboxa w 2001 roku. Oto na trudny i wydawało się hermetyczny rynek konsol wkroczył nowy gracz. Nie byle jaki, bo z takim kapitałem w teorii nie dało się zwyciężyć. Zdobycie trzeciej społeczności – bo przecież i PlayStation i Nintendo miały własne elektoraty nie było prostym zadaniem. A jednak się udało. Dzięki inżynierii Microsoftu wkroczyliśmy na dobre w erę online’u na platformach stacjonarnych. Miliony meczy rozegranych w Halo nie wzięły się znikąd. Strzelaliście się ze znajomymi w 2004 roku w grze na konsolę za pośrednictwem Internetów na czymś co nie przypominałoby czarnego pudła z zieloną literą X pośrodku?

Przywołane Halo to nie wszystko. Microsoft powołując (lub wykupując) kolejne studia deweloperskie zainicjował szlagierowe dzisiaj IP – Gears of War, Forza Motosport, Fable. Prawdziwą ekspansja zaczęła się jednocześnie z debiutem Xbox 360, bo oto Microsoft (znów jako pierwsza z firm) wyprodukował konsolowy sprzęt zdolny do wyświetlania obrazu w rozdzielczości HD. Fakt, że padło jakieś milion konsol (RRoD – Czerwony Krąg Śmierci, masowy przypadek awarii tych konsol) rekompensowano na bieżąco przy zaangażowaniu firmy kurierskiej, FedEx. Xbox 360 zyskał silną popularność również w naszych stronach. Siódmą generację dla wielu zwyciężył Microsoft. W kolejnych latach konkurencyjna przewaga Sony drastycznie rosła na niekorzyść giganta z Redmond. Złą passę otwierał falstart Xbox One. Potem do gry wszedł Phil Spencer, by przywrócić równowagę. Przejął okręt pod silnym ostrzałem Sony, bo PlayStation 4 odrobiło straty wywołane przez starszą siostrę. Cztery miesiące po premierze Xbox One Spencer stawiał na filozofię "najpierw gry, potem reszta" - był świeżo po przejęciu ważnego stanowiska, gdyż do tamtej pory działał bardziej zakulisowo. Polubiłem gościa od początku. Wydawał się mieć i pomysł i wizję na markę. I zaczął je realizować, choć nie brakło przykrych sytuacji (trudny przypadek Scalebound).

Liczą się gry 

"Ze mną skupicie się na graniu oraz na tym, aby otrzymać najlepszą platformę w historii" - zapewniał w 2014 roku dla redakcji Polygon. Phil Spencer chętnie udzielał wywiadów, rozmawiał o długoterminowych strategiach. Jednym z jej bazowych elementów stała się stała współpraca ze wschodnimi deweloperami. Phil doskonale wiedział, że Xbox nigdy nie zdobył ułamka popularności w Japonii. Teraz miało się to zmienić. Chciał powrócić do czasów, gdy najlepsze produkcje ukazywały się na konsolach Microsoftu, czego przykładem było Ninja Gaiden od studia Team Ninja (pod przewodnictwem Tomonobu Itagakiego). W podobnym czasie zmienił się lider w całym Microsofcie. W lutym 2014 roku wybrano nowego CEO. "W erze silnej transformacji Satya Nadella okazał się najlepszym wyborem" - oznajmił sam założyciel amerykańskiego przedsiębiorstwa, Bill Gates. Urodzony w Indiach (1967) Nadella w wieku 46 lat zasiadł na tronie jednej z najpotężniejszych firm świata. Gates'owi spodobała się jego wizja. "Nasz przemysł nie respektuje tradycji - tylko innowację" - miał powiedzieć krótko po objęciu stanowiska Satya Nadella. Kiedy Phil Spencer rozprawiał o powrocie dawnych marek (Shenmue, Killer Instinct)  - Nadella wdrażał nowe strategie. Oczywistym jest, że ludzie piastujący najważniejsze stanowiska wielkich korporacji podejmują decyzję, które konsumenci odczuwają po kilku latach (np. Xbox Cloud, które wyszło z inicjatywy aktualnego CEO). 

Minęło 11 lat. Do gry weszły nowe dyrektywy, a świat elektronicznej rozrywki "terraformował się" w cyfryzację. Satya Nadella wciąż zarządza wielomiliardowym przedsiębiorstwem, a szefem dywizji Xboxa nadal jest Phil Spencer. Niestety, czasy obsypywania Xboxa produkcjami takimi jak Qauntum Break, Sunset Overdrive bezpowrotnie minęły. Co gorsza, gigant z Redmond zaczął ciąć budżety na produkcję gier i wybrał najbardziej drastyczną metodę: likwidację całych zespołów deweloperskich. Phil Spencer niestety nie miał wiele do powiedzenia i odnoszę wrażenie, że przestał się liczyć jako osoba o decyzyjnych kompetencjach. Dyrektywy, jak wiadomo, spływają z zarządu. Phil tego nie przyznał, ale nie jest łatwo wejść do studia i oznajmić szefostwu, że wszyscy pracownicy są zwolnieni. Takie sceny opisuje Jason Schreier w swoich publikacjach: Krew, Pot i Piksele oraz Wciśnij Reset - jeśli interesujecie się branżą od strony zakulisowej to bardzo polecam. Redukcje etatów dotknęły całą branżę gier, nie tylko Microsoft. Przemysł gier generuje co roku gigantyczne przychody i stał się jedną z najbardziej lukratywnych gałęzi popkultury. Jednak, trudno w nim zapewnić pracownikom stabilność zatrudnienia. W 2021 roku przeprowadzono ankietę, w której respondenci mieli wskazać ilu pracodawców mieli w ciągu pięciu lat: aż 71% odpowiedziało, że co najmniej trzech. To dość brutalny bilans.

Trudna era dla Xboxa jeszcze się nie kończy. Gracze dotychczas nie wybaczyli Sarze Bond tych słów: "Wykupiliśmy Lionhead w 2006 roku. Zamknęliśmy je w 2016. Po kilku latach pochyliliśmy się nad tamtym przykrym doświadczeniem: czego się nauczyliśmy, aby nie powtarzać tych samych błędów?" - Bond mówiła o tym w filmie dokumentalnym Power On z 2021 roku. No właśnie, czy faktycznie szefostwo Xboxa czegoś się nauczyło? Wystarczyła katastrofa pod nazwą Redfall. Gra, której twórcy sami mieli nadzieję, że zostanie anulowana przez Microsoft, jeśli wierzyć redakcji Bloomberga. Zamknięto Arkane, a Phil Spencer jedyne co mógł wówczas zrobić to rzucić garścią pokrzepiających słów. "Jedyną rzeczą, której naprawdę nie chcę robić to stawiać przeciwności kreatywnym aspiracjom. Gdy Rare tworzy Sea of Thieves, gdy Obsidian tworzy Grounded, czy Tango Gameworks, które tworzyłoby - jak spekuluje większość - The Evil Within 3 [pierwotnie tym projektem miało stać się Ghostwire: Tokyo - dop.red.]" - te słowa jednak nie wystarczyły, by i Tango, deweloper powstały z inicjatywy ojca serii Resident Evil, Shinjiego Mikamiego przeszedł do historii. Gniew graczy podsycił jeszcze Aaron Greenberg odpowiedzialny za dział marketingu w Xbox - "Hi-Fi Rush okazało się wielkim hitem, który zaskoczył i nas i samych gracz na wielu płaszczyznach. Nie mogliśmy być szczęśliwsi niż z faktu, że zespół Tango Gameworks sprawił nam tak wielką niespodziankę" - Greenberg mógł sobie darować ten wpis. Ciekawe czy był przy wręczaniu wypowiedzeń pracownikom zespołu, skoro wedle powyższych słów czuł dumę na myśl o nazwie studia. Phil Spencer milczał. Został postawiony przed faktem dokonanym, na co wskazywałby wizerunek jaki kreował przez dekadę. Zapewne miał w pamięci trudne chwile, gdy anulowano Scalebound. Teraz chodziło przecież o likwidację cenionego studia. 

"To już nie Xbox...

to Microsoft Gaming" - takie słowa padły z ust jednego z byłych pracowników w Xbox. Anonimowy rozmówca usłyszał je od wyżej postawionych ludzi w hierarchii wewnątrz dywizji, w tym tych z  "kliki" założycieli marki. Gdy premierę miał Xbox 360 w całym dziale pracowało kilkaset osób. Obecnie jest ich ponad 30 tys. Efekt? Kasacja cenionych zespołów deweloperskich, brak ekskluzywnych premier i koniec chęci rywalizacji. Jak ma się to obecnie do słów Nadelli o innowacji? Czy innowacja nie polega na dostarczaniu nowości, by budować silną społeczność? Nie chciałem wyrywać słów CEO Microsoftu z kontekstu, ponieważ wówczas odnosił się do działań ogólnych. Ale czy Xboxa powinno się zatem bagatelizować w świetle tamtej wypowiedzi? Nie. Gdy lata wstecz sięgnąłem po kontrolera od klasycznego modelu konsoli i uruchomiłem Halo 2 - czułem tę innowację, tę zunifikowaną wizję grania w FPSy na konsolach, do tego z całą społecznością graczy gotowych do obopólnej rywalizacji. Niedługo takie czasy wspominać będą już tylko weterani. Aktualna polityka amerykańskiego kolosa opiera się na usługiwaniu wszystkim - bez wyjątku. Rozumiem chęć totalnej przystępności. Niestety cierpi na tym tożsamość marki. Xbox niejako wytyczył szlaki, którymi nieśmiało ruszyły Sony i Nintendo (online, płatny online, abonamenty, przenoszenie szlagierowych IP na PC w przypadku PlayStation Studios). Gdzie w tym wszystkim podział się nasz bohater, Phil Spencer? Decyzja zapadają u góry, a on jest tylko ich wykonawcą. Dawniej liderzy Xboxa mieli większą swobodę niż obecnie. Teraz decyduje Satya Nadella i Amy Hood. Nie brakuje opinii sugerujących, że zakup Activision był zbędny. 

Microsoft, Activision i Bethesda stały się jednością, z której niewiele wynika. Xbox transformował się, co jedenaście lat temu zasugerował Bill Gates, gdy mianował prezesem Nadellę. Coraz więcej gier trafia na konsole PlayStation. W przygotowaniu znajdują się kolejne gry z serii Gears of War. Spekuluje się o przeniesieniu Halo na inne platformy gamingowe. Czy to nieoficjalna, choć bardzo odczuwalna dla rynku kapitulacja Xboxa? Korposi wolą określenie transformacji, co jest dość oczywiste. Phil? Będzie robił to co do tej pory - pokrzepiał słowami. Realizacja usługowej strategii jest dla samej firmy dość łatwa. W zależności od uruchomionych produkcji samo dystrybuowanie usług, w tym abonamentów nie generuje już tak wielkich kosztów. Przy niewyobrażalnie drogich transakcjach jakie miały miejsce w ciągu ostatnich czterech lat nie zanosi się, aby Microsoft z czymkolwiek szarżował. Pojawienie się np. Forzy Motosport na PlayStation 5 (możecie już dodać grę do listy życzeń w PlayStation Store) wygeneruje zawsze przychód. Jak widać pojęcie wyłączności ma w dzisiejszej dobie marginalne znaczenie. Nie wiem jak długo Phil Spencer pozostanie na stanowisku, lecz należą mu się podziękowania za wiele podjętych prób, aby Xbox godnie prezentował się w zestawieniu z konkurencją. Przynajmniej do czasu, gdy dywizja zrezygnowała z otwartej rywalizacji.